Pełnometrażowy debiut Andrzeja Żuławskiego. Jeden z najgoręcej dyskutowanych filmów 1971 roku. Na tle ówczesnej polskiej kinematografii szokował oryginalną strukturą narracji, barokowym przepychem inscenizacji, odważnym łączeniem brutalnego naturalizmu z wizjonerstwem. Wniósł też nową interpretację okresu okupacji, dość odległą od tego, co proponowała „szkoła polska”.
Młody mężczyzna Michał (Leszek Teleszyński), utraciwszy żonę i syna, zabitych na jego oczach, postanawia włączyć się w konspirację w okupowanym Lwowie. W czasie ucieczki przed Niemcami trafia przypadkowo do mieszkania kobiety. Helena (Małgorzata Braunek) łudząco przypomina jego żonę. Jej mąż został zatrzymany przez gestapo. Michał postanawia zdobyć środki utrzymania dla niej i dla dziecka. Jako karmiciel wszy w Instytucie Rudolfa Weigla, gdzie prowadzi się badania nad szczepionką na tyfus, otrzymuje dokumenty chroniące go przed wywózką i porcje żywności. W konspiracji przyjmuje pseudonim „Szary” i w gorączkowych halucynacjach próbuje wykonywać polecenia. Ma zamiar odbić męża Heleny z rąk gestapo.
| Set during the occupation of Poland during World War II. Some German soldiers slaughter a woman, her son, and mother-in-law. The husband and his father escape by being in the forest. The husband decides to join the resistance but at the first meeting the Gestapo kills his go-between and chases him. During his escape he gets into the apartment of a pregnant woman in labor and helps her with the childbirth. He works in the typhus center where he is a guinea pig for lice after being immunized to make more vaccine. He goes to the hospital to end the misery of a man mistaken as him and tortured. He seems to see his own body and is finally reconciled with himself.